Sunday 16 March 2014

James Cakuat

James Cakuat
Pu Ceu Lian Thang
Cauk Tialtu

Cang khatnak nih a kan hngalhter mi cu, Pathian le Bawipa  Jesuh Khrih sal simi Jeim. Hi cakuat nih a kan hngalhter mi cu Jesuh nau Jeim nih cakuat `ialtu a sinak kha a vun fianter. Jesuh a chuah hnuah Joseph le Mary nih hngakchia a dang an ngeih hna. Matthew nih a chimmi cu “ Fa a hrin hlantiang, nu le va an si lo”. (Matt. 1:25). Cun, Luke nih a kong chimnak le piang tein  a chimmi cu Jesuh cu Mary fater a sinak kha a chim.(Luke 2:6-7). Khi hngakchia vialte hi a unau le cu an si. (Matt. 12:46-47; Mark 3:31-35; Luke 8:19-21; John 2:12). Matthew 13:55  le Mark 6:3). Jesuh unaule James, Joseph (Joses), Simon, and Judas. Paul nih piang tein chimmi cu " Kan Bawipa Nau Jeim" (Gal. 1:19). Mark nih chimhmi cu  Jesuh far/nu, nain an min a langhter lo.Matthew le Mark nih cun James cu Jesuh nau upa deuh a sinak kha a chim. A hmasa ahcun Unau le nih an zum lo, Jesuh kha a doh in an rak doh lehlam. Judah mi Deu Puai kha nai a naule nih Jesuh cu," Judea ah va kal law na zultu hna nih na thil tuahmi cu rak hmuh hna seh tiah an ti." A naule hmanh nih khan an zum lo. (John 7:2-5)
Jesuh nih an zum lonak kha ngaihchia ngai hi ti hin ati, " Profet hi amah a chuahkehnak
khua le a sahlawh a rualchan hna lakah dah ti lo ahcun hmaizahnak a hmu ve ko hen pei," (Mark 6:4). Jesuh an zum lo ning a faktuk, Jesuh kha mihrut ah an rel (Mark 3:21), cun inn i hramhram loin kalpi ding phun ah khin an ruah(Mark.3:31-33). Jesuh nih Galilee Kana khua ah a tuahmi khuaruahhar thil a tuahmi lakah a hmasa bik a si; a zultu nih cun amah cu an zumh nain Unaule nih cun an zum lo.(John 2:11-12).
A zumtu hna cu Jerusalem ah an pum i, Jesuh cu vailamtahnak le thihnak in a thawh `han hnu ah Jesuh naule zong kha aa pummi hna lakah an i tel ve ti kha a `ial.(Lam 1:13-14). Paul nih a chimmi cu, Jesuh a thawh `han hnuah Jesuh cu “James sinah khan a lang i lamkaltu dihlak sinah kha a lang”. (1 Cor.15:7), cu hnuah vailamtaknak cung i mah zawnruahnak pakhat hmanh um loin a thihnak le thihnak in a thawh`hannak nih hin James cu a lungthlen hi a si. Aa thlen hnuah cun thih tiangin zumh awk tlakmi ah a cang. Khrihfa kan timi hna hi vailamtahnak nih an lung a khuai i thawh`hannak nih a thartermi hna hi an si zungzal.
  Paul a lung aa thlen hnu i Jerusalem khua  i a kal hmasa bik ah khan a tonmi hna cu James le Peter kha an si. Cun kum hleili ah Jerusalem khua i a hung kal `han ah khan Jerusalem khua Khrihfabu chung i lu le baan (pillar) a rak simi hna cu James le Peter le John kha an si.(Gal. 2:9-12). James cu Jerusalem khua chung i aum mi Khrihfabu chungah khan haotu bik a si.(Acts 12:17), James hi Jerusalem Council an tuah lioah pumh haotu a si. (Acts 15:13-21), (Acts 21:17-18). James cu a nunnak a ding ruangah Miding pa tiah auh a si. Judah tuanbia `ialtu Josephus nih a chimnak ahcun a.d. 62 or 63 ah marta in a thih.
 

James Cakuat nih aa timhmi:
James cakuat nih biachimmi cu “ Pathian mi vawlei cung khuazakip i aa `hekmi” sin i kuatmi a si.(1:1) cu hna Judah mi zumtu pawl aa `hekmi miphun,Palestine lengah ah khuasami (Deut.28:25). Synagogue i pumhnak (2:2), monotheistic pawl (2:19). Khrihfa ziaza le nunning ah a herhmi cawnpiaknak kha pek aa tinhmi a si. Cu fianternak caah hmanthlak bia tampi  a hman hna. Cu a chimmi hna cu rumnak kong tehna, sifahnak kong tehna, tukforhnak kong tehna, ziaza `ha tehna, i lungrumhnak kong tehna, zumhnak le `uannak kong tehna, lei hmannak kong tehna, porhlawtnak kong tehna, lungsaunak kong tehna le thlacamnak hna hi an si. Khrihfa phung in kan nunning ah hin a herhzia kha a langhter.
Hebrew zumtu pawl nih hneksaknak le harnak an tonmi, Judah mi zum lomi pawl hna sin in hremnak. Zumtu pawl cu hremnak, in khawhnak le tei khawhnak an ngeih nakhnga i pumhnak chungah a ummi hna kha James nih lungthawnnak a chimh hna. James nih fak khun in mirum mi harnak le sifak mi hna  karlak ah `hennak/cheunak kong hna a chim.(1:9-11). James hi Biakam Thar Prophet Amos tiah an auh. A ruang cu mirum mi nih sifakmi hna cungah namnehnak le nihsawhnak an ngeihmi kha sual a phawt/a doh hna.(Dal.2,5). James nih aa tinhmi cu a hmaanmi/a dihmi cawnpiaknak a herhzia kha a si.


James nih Pathian kong aa timhmi:
Cathiang:
James Cauk nih hin fak khun in Biakam Hlun cauk chung hna kha a chimnak aum. James nih Biakam hlun cauk chung chirchanh/lak in Judah mi pawl a chim hnawhchanmi voi (40) kan hmuh. Zalonak nawlbia (2:12). i pumhnak "synagogue" (2:2). Biakam hlun chung i thlarau lei tlin lonak tehna .(4:4). Chiatser in biakamnak tehna. (5:12). Elijah thlacamnak tehna.(5:17-18). Abraham (2:21), Rahab (2:25), Job (5:11). Biakam hlun cauk hi thawhchuah hnawh mi a sinak kong hna kha a kan chimh.
       James cauk ah hin Jesuh cawnpiaknak le James cakuat chungah an i lawmhnak tampi kan hmuh hna.( Jm.1:22, Matt.7:20,24; Jm.3:12, Jm.1:12, Matt.7:14-16;Jm.2:5,Matt.5:3, Jm. 1:2, Matt.5:10-12, Jm.1:4, Matt.5:48, Jm.1:20, Matt.5:22,Jm.1:13,Matt.6:14-15, Jm.3:17,Matt.5:9, Jm.4:4,Matt.6:24, Jm.4:10,Matt.5:3-5,Jm.4:11-12,Matt.7:1-5-12,Jm.5:2-3,Matt.6:19-20, Jm.5:10,Matt.5:12,Jm.5:11,Matt.5:10,Jm.5:12,Matt.5:33-37. Jesuh nun lioah a khan cun James cu aa thlen rih lo, nain Jesuh cawnpiaknak hi a theih lai tiah an zumh.
James nih nawlngeihnak Cathiang kong zong kha a chim, “ biatak bia” ( The word                   of truth) minung nunnak aa thlentu(1:18). Cathiang kong tehna (2:8,23). Cathiang hi a donghnak nawlngeihtu a sinak zong kha a kan chim. James nih nawlngeihnak Cathiang hmangin mipi kha a mawhchiat/chim hna. (4:5-6-10). Cathiang riantuannak kong tehna, Cathiang nih minung a khamhnak (1:21); Cathiang nih minung sual phuannak(1:23-25; Cathiang nih ni donghnak caan le hmailei caan ah biaceihnak tehna kha a chim,(2:12).


Pathian:
James hmuhning ah Israel mi hna dirhmun le Pathian an ruahnak, Moses nawlbia tangah Pathain he an i pehtlainak kong hna a chim. Nawlngaihnak nih thluachuahnak kha a chuahpi i nawlngaih lonak nih chiatserhnak kha a chuahpi,(Deut.28). James nih a chim rihmi cu, vawlei he i hawikomh hi Pathian he i ral a si: Vawlei hawikom si a duhmi paoh nih cun Pathian ral ah an i ser,(4:4-5). Cun, mirum mi hna nih sifah mi hna cungah namnehnak a ngeihmi vialte kha an cungah harnak, innak le biaceihnak a tlung dingmi kha a chim, (5:1-8). Hihi Biakam hlun a biatlangpi Prophet Amos chimmi zong a si.(Amos.2:6-8). Aa ralchanh in, nawlngaihnak nih thluachuahnak kha aa ruah khawh.  Fimnak a baumi nih Pathian sinah zumhnak in thlacam ahcun Pathian nih a pek ko lai,(1:5). Laksawng tlamtling paohpaoh hi vancung Pa Pathian sin in a rami a si. (1:17).


Sualnak le minung:
James nih a theihtu hna sinah a cawnpiakmi hna cu mipakhat nih a lei kha a uk khawh lo ahcun amah miung hawi kha a doh/ralchanh “ Pathian mui in sermi” kha chiatserhnak ah khan a hman. James nih Genesis chung i sernak kong kha a chim.(Gen.1:26-27). Minung cu Pathian nih amah mui lo in a ser nain a sermi minung cu sualnak in a tluk tikah kokek misual a siter cu sualnak nih cun a uk. James nih cun pumsa duhnak (lust) tiah ati.(1:14). Cu pumsa duhnak (lust) nih cun sualnak a pawi i a hrin tiah a ti.(1:15). James nih Cathiang hmangin zeitindah sualnak nih a kan uk timi kan hngalh thiamnak hnga ruahnak a kan chim.
James nih sualnak tiah a chimhmi (Gk. harmartia, “tinhmi nganh” tinak a si. Voi ruk (six times): sualnak cu mipakhat chunglei pumsa duhnak a ngeihmi(1:15a); sualnak i a phichuak cu thlarau in thihnak(1:15b); sualnak cu duhdanhnak a langhtertu a si. Cu nihcun dawtnak kha a sunghter(2:8-9); sualnak nihcun thil tha tuahnak ah a kan sunghter(4:17); sualnak cu ngaihthiam khawh mi a si(5:15-20). James nih sualnak tiah a ti than rihmi cu ( Gk.parabates) Pathian dirhmun in cun nawlbuar tinak a si.(2:9-11).


Khamhnak:
James nih zumhnak kong a chimmi le Paul nih zumhnak kong a chim ve mi ah pakhat le pakhat i alnak ummi te khi a lo asinain pakhat le pakhat i alnak si loin i pehtlaihnak an i dannak tu kha a si. An chim duhnak cu ai khat ko. Pakhat le pakhat i alnak kha a si  lo.
James- (2:24): Minung cu  zumhnak thawng lawnglawng khan si loin a tuahmi thawng kha thiamcoter a si.
Paul-   Khrih vel thawngin khamh nan hmuh cu amah nan zumhnak thawngin a si. Nanmah tuahnak thawngin nan hmuhmi a si lo.(Eph.2:8-9).
Paul nih a fak khun in chimhmi cu zumhnak lawnglawng in thiamcoter kan si.
James nih Zumhnak in Pathian cu kan fuh awk a si.(1:6;5:15); zumhnak Jesuh Khrih chungah a si awk a si.(2:18); tuahnak nih kan zumhnak taktak cu  a langhter lai.(2:18).
Paul nih a chimmi thiamcoternak cu Pathian hmai ah.
James nih a chimmi thiamcoternak cu minung hmai ah.
Paul zumhnak thawngin thiamcoter kan si.
James tuahnak thawngin thiamcoter kan si.
Paul nih a chim duhnak cu thiamcoternak cu aa hram hi a si.
James nih a chim duhnak cu thiamcoternak  cuaaa theitlai hi a si.
Paul nihcun Khrih riantuannak thawngin i pehtlaihnak in zumhnak.
James nihcun zumtu mi riantuannak thawngin i pehtlaihnak in zumhnak.

John Calvin nih a chimmi cu “zumhnak lawngin khamh si loin zumhnak thawng lawngin khamh” a si ati.

Pathian nih careltu kan cungah kan fianter ko seh. Amen!.....










No comments:

Post a Comment